Picasso.mania w Grand Palais

Nie ma chyba artysty, którego imię byłoby po wojnie bardziej znane, który stałby się ikoną, synonimem geniuszu w sztuce współczesnej, inspiracją dla wielu tak znanych artystów jak na przykład Warhol,  Erro, Jeff Koons czy Basquiat. Przykłady twórców zafascynowanych hiszpańskim mistrzem można mnożyć.  Toteż nic dziwnego, że paryski Grand Palais nazwał wystawę konfrontującą prace starego mistrza i jego apologetów picassomanią- analizując wpływ jaki prace autora Guerniki wywarły na artystów  Chin i Afryki, Stanów Zjednoczonych i Europy. Zgromadzono 412 dzieł z czego 100 samego mistrza i 312 dzieł 78 innych artystów.

Pierwszy okres pracy Picassa wiąże się z narodzinami kubizmu i potrwa mniej więcej do końca pierwszej wojny światowej. Pablo Picasso i George Braque inicjują w sztuce to, czego nikt jeszcze wcześniej przed nimi nie robił: nie malują rzeczywistości tak jak ją widzą, ale tworzą ją we własnej wyobraźni nadając jej formy wolumetryczne Paula Cezanne’a a później inspirując się najnowszymi dokonaniami w dziedzinie fizyki i matematyki – wprowadzając analizę wieloogniskową przedmiotów i ludzi, budując obraz z sześcianów.  Picasso przybył do Paryża w okresie burzy technologicznej, na jego oczach budowała się pierwsza linia metra, na Światowej Wystawie w Paryżu  w 1900 roku on sam zadebiutował. Swiat się zmieniał na jego oczach i sztuka musiała za tymi zmianami nadążyć.

Erro, W hołdzie Picassowi

Picasso nie był sam. Należał do paczki takich samych jak on artystycznych rewolucjonistów. Otaczał się całą bandą poetów i malarzy, z którymi niejednokrotnie dzielił mieszkanie a czasem nawet łóżko i garnek, ale którzy go niesamowicie inspirowali. Najbliższy był mu Max Jacob, ważną rolę odegrała również przyjaźń z Polakiem z pochodzenia, Guillaumem Appolinaire’m czyli Wilhelmem Kostrowickim. Banda Picassa, a do której należał Juan Gris, Modigliani, Derain , Vlaminck i wielu innych uważała, że jak pisał Appolinaire „nie powinno się imitować natury, ale pokazać ją według własnego punktu widzenia. Sztuce muszą towarzyszyć nie emocje, ale refleksja.” I dalej „ nie możemy w sztuce przenosić wszędzie ze sobą trupa naszego ojca, porzućmy go w towarzystwie innych martwych. Poznany w 1904 roku Apollinaire zostanie przyjacielem Picassa do końca życia a poeta nigdy nie ukrywa autentycznej fascynacji malarzem. Pisał o nim „ „Godny podziwu język, któremu żadna literatura nie jest w stanie dorównać, gdyż nasze słowa nie są pisane z wyprzedzeniem, niestety.”

Faith Ringold, Pracownia Picassa

Piszę to na marginesie wystawy. Ostatnio sporo czasu spędziłam na czytaniu poezji i biografii Apollinaire’a i są one moim zdaniem kluczem do zrozumienia obrazów Picassa z pierwszego okresu-niebieskiego i odwrotnie-nic lepiej nie pomoże nam w zrozumieniu poezji Apolinnaire'a czy Jarry'ego jak intelektualna przeprawa przez kubistyczne prace Picassa.

Niki de Saint Phale: dla Pabla

Najśmieszniejsze w tym wszystkim jest to, że obrazy Picassa, które sprzedaje się dziś za grube miliony –jeden z ostatnich-„Kobiety Algierii” poszedł ostatnio za ponad 179 mld dolarów a artysta jest nadal dla swoich spadkobierców kurą znoszącą złote jaja- swoje kubistyczne początki rozpoczynał w totalnej biedzie. Pamiętam taki opis jednego z marszandów- Kahnweilera, który go odwiedził w Bateau Lavoir: „papierowe tapety zwisały kawałkami ze ścian, kurz osiadał na rysunkach, płótna były zwinięte pod pomarszczonym dywanem. Koło piecyka leżała góra stwardniałej lawy z popiołu-coś strasznego. To tam mieszkał z bardzo piękną kobietą Fernandą i ogromnym psem, który nazywał się Frick, Picasso. Był tam też ogromnych rozmiarów obraz, który nazywany jest odtąd „Panny z Awinionu”. 

Zeng Fanzhi Picasso

Tymczasem powstałe właśnie w takich warunkach „Panny z Awinionu” dziś są chyba jednym z najbardziej znanych i inspirujących obrazów  współczesnego malarstwa podobnie jak i wiele innych prac z początku kubizmu z tekstem dopisanym szablonem,  czy kolaży, którymi Picasso inicjuje malarstwo konceptualne oraz praktykę łączenia technik artystycznych.

David Hockney inspirujący się Piccasem

Ale wracając do wystawy. Kim są artyści na których Picasso wywarł największe wrażenie? Jest wśród nich na przykład David Hockney, który jeszcze jako student Royal College of Arts de Londres zobaczył jego retrospektywną wystawę w Tate Gallery. W latach 80. to właśnie on „odczytał” kubizm na nowo. Dzieła Picassa „ grają” również w wielu filmach: zafascynowany mistrzem był Jean-Luc Godard i Orson Welles. Moją uwagę zwrócił  film dokumentarny zrobiony przez Kusturicę o rodzicach zmuszonych do powiedzenia dziecku o jego żydowskim pochodzeniu a zatytułowany „Guernica”.

Pablo Picasso Gitara

Spośród artystów współczesnych szczególnie wypowiada się o nim Jeff Koons, Sigmar Polke i Richard Prince. Fascynował przez cały okres powojenny wielu innych -mniej lub bardziej znanych- wywiady z kilkunastoma artystami na temat Picassa otwierają paryską retrospektywę.

Wystawa poświęca również wiele miejsca Picassowi jako gwieździe. W latach 70-tych osiedla się on na modnym w tym okresie Lazurowym Wybrzeżu i fascynuje burzliwym życiem prywatnym, doskonałą formą fizyczną-artysta daje się fotografować w swoich wnętrzach z gołym torsem, najczęściej w swoich niezwykle eleganckich posiadłościach z wielkimi basenami i bujną roślinnością. Jest członkiem partii komunistycznej i ruchu na rzecz pokoju-staje się jedną z ważnych postaci powojennego życia intelektualnego: przyjaźni się z Jean Cocteau i Jacques Prévertem. Powstaje o nim kilka filmów-Sekrety Picassa, biografie i reportaże.

Sporo miejsca poświęca się też wpływom, jakie miał ostatni okres pracy twórczej Picassa, nadzwyczaj źle przyjęty przez krytyków, ale niezwykle inspirujący dla artystów lat 80. i noszący nazwę „Bad Painting”. W 1981 roku Royal Academy of Art organizuje wystawę „Nowy duch w malarstwie” i w centrum wystawy stawia pięć obrazów z ostatnich lat hiszpańskiego mistrza. Kilka lat później, już w Nowym Jorku- kilku znakomitych artystów nie ukrywa, że to właśnie one były dla nich ważne-są to Basquiat, Haring, Warhol, Johns, artyści pop i street artu. Bad painters, nowi dzicy, trans-awangardziści rozpoznają się także w malarstwie Picassa.

Basquiat dla Picassa

Mimo upływu lat, jego aura nie blaknie. Nadal budzi kontrowersje, prowokuje do myślenia, inspiruje artystów, trwają spory o jego dziedzictwo. Picasso chyba nigdy nam się nie znudzi!

Wystawa Picasso.mania w Grand Palais potrwa do 29 lutego 2016