foto

foto

niedziela, 15 marca 2015

Francuz rusofilem jest i basta !

Ilekroć spoglądam na najpiękniejszy paryski most- Alexandra III-  nie mogę się powstrzymać przed następującą refleksją: jak to możliwe, że jeden z najbardziej krwawych, despotycznych i antysemickich carów rosyjskich ma swój most  w samym centrum Paryża ? Dlaczego ów most, kontynuuję już bardziej patriotycznie rozważania, nie nosi na przykład nazwy naszego króla Jana III Sobieskiego, który powstrzymał najazd Islamu na Europę albo króla Stanisława Leszczyńskiego, wspaniałego demokraty, przyjaciela Woltera i wielbiciela idei Oświecenia a ponadto... pradziadka trzech królów francuskich. Mógłby też nosić imię, na przykład, naszego ostatniego króla, który francuszczyznę szeroko importował do Polski. Byłoby to w każdym razie o wiele bardziej logiczne. A jednak nie, Francuzi woleli uhonorować rosyjskiego cara.

Nie ukrywam, że intryguje mnie fascynacja Francuzów Rosją. I stanowi troszkę zagadkę. Rusofilizm szerzy się nie tylko wśród polityków i ludzi biznesu, bo te względy mogłyby być zrozumiałe, ale również wśród pisarzy i historyków, artystów i filozofów. Wystarczy spojrzeć na półki księgarń albo pospacerować wśród bukinistów nad brzegiem Sekwany , aby zorientować się ile biografii poświęcono rosyjskich carom, ile literatury rosyjskiej wydaje się we Francji, ile sztuk teatralnych grają francuskie teatry.

Pisarze francuscy, tacy jak Olivier Rollin czy Sylvain Tessier-odurzeni, oszołomieni i zafascynowani kulturą rosyjską  spędzają długie miesiące na syberyjskiej północy, w okolicach Morza Białego, na Sołówkach, zamykają się miesiącami w domach oddalonych o kilometry od cywilizacji, jeżdżą do Petersburga i do Moskwy, aby lepiej przeniknąć sekrety rosyjskiej duszy i ją opisać. Rosja jest nadal modna-egzotyczna i nieprzewidywalna.

Przed kilkoma dniami wpadła mi w ręce książeczka Sylvaine’a Tessona « Ciel, mon moujik » z podtytułem „A gdybyście tak mówili po rosyjsku nawet o tym nie wiedząc ?” Jest to, ni mniej, ni więcej  spis słów występujących w języku rosyjskim a zapożyczonych z języka francuskiego. Autor sugeruje, że w Rosji można się doskonale dogadać używając języka Moliera. Ale zanim przejdę do listy słów, krótkie wprowadzenie w historię francuskich zapożyczeń.
Sylvain Besson na trasie Moskwa-Paryż na motorze

Historycy są zgodni. Początek fascynacji Francją rozpoczęła wizyta cara Piotra Wielkiego w 1717 roku. Pod wpływem tej wizyty, w Wersalu, podczas której car siarczyście wycałował siedmioletniego wówczas króla, Ludwika XV, rozpoczęło się sprowadzanie do Rosji guwernantek i architektów, inżynierów i kucharzy francuskich. Piotr chciał Rosję zeuropeizować. I tu podzielę się z Wami taką oto refleksją. Po powstaniach wielu Polaków uważało, że górujemy nad Rosją rozwojem cywilizacyjnym i podobnie jak podbita Grecja Rzym, zawojujemy Rosję swoją kulturą. Tak się jednak nie stało, bowiem Polacy, przynajmniej w XVIII wieku, przed królem Stasiem o rozwój naszej kultury, i o jej ekspansję, dbali słabo. Natomiast na nieorane pole jakim była Rosja, weszli Francuzi, choć nie tylko. Podczas, gdy my kłóciliśmy się o utrzymanie swobód szlacheckich, mądra caryca Katarzyna kupowała biblioteki Woltera i Diderota i wprowadzała modę na język francuski. Co miało efekt taki, że Lew Tołstoj, pierwsze rozdziały „Wojny i pokoju” napisał po francusku, a Dostojewski zakochany w literaturze francuskiej, tłumaczył Balzaca . Ponoć Raskolnikow to prototyp Rastignaca...

Ale miałam pisać o słowach w języku rosyjskich, które mają swoje źródło we francuskim. Zdaniem Sylvaina Tessona, wpływy te obejmują wszystkie dziedziny życia. I tak na przykład:

Psychologia, stany uczuciowe: ros. fatalizm-franc. fatalisme, ros. pessimizm fr. pessimisme, ros. katastrofa -fr. catastrophe, ros. marka fr. marque, ros. motor- fr. moteur, ros. avtomobil - fr. automobile-ros. awtobus fr.  autobus
Strefa uczuciowa amazonka-fr. amazone, princessa fr. une princesse, nymfa –fr. nymphe, muza-fr. muse, ros. Feja- fr. fée, anticznaja statua- fr. une statue antique
polityka (komunizm-communisme, rewolucja-révolution, burżuj-bourgeois)  geografia (oaza-oassis, kosmos-cosmos, palnieta-planète, zenit-zenith, panorama-panorama, pejzaż-paysage), kuchni (omlet, omellete, salat-salade, majonez-mayonnaise), medycyny (np. agitacja-agitation, hysterika-hysterie, hipohondria-hypocondrie), sztuki wojny (demonataż- demontage, kamuflaż-camouflage, armia-armée) i pracy (professia-profession, advokat-avocat, brakonnier-braconnier)
I jeszcze kilka innych przykładów z innych dziedzin życia: iluzja, miraż, fantom, seks-symbol, magnetizm, szarm, fizjonomia, kokietka
Odpowiadającym francuskim: illusion, mirage, sex-symbol, magnetisme, , charme, physionomie, coquette...

Nie będę w  nieskończoność mnożyć przykładów spisanych na 137 stronach podczas wielokrotnych podróży Bessona do Rosji. Te, które podałam dają pewne wyobrażenie.

Nie jestem lingwistką, nie chcę więc wypowiadać się na temat pochodzenia wymienionych przez autora słów (większość z nich występuje również w języku polskim!) i czy faktycznie chodzi tu tylko o wpływy francuskie czy też jest to raczej, mocno naciągane szukanie wspólnych więzów, owej chemii, która jak pisze we wstępie Besson, połączyła oba narody. W każdym bądź razie, autor bardzo sprytnie odcina się od jakiejkolwiek odpowiedzialności pisząc, że jeśli nawet nie są to słowa francuskiego pochodzenia, to francuski był tu językiem „vehiculaire” czy takim, który przeniósł je do „Swiętej Rosji”.

Gdy skarżyłam się niedawno znajomemu dyplomacie francuskiemu, że mają taki nabożny stosunek do Rosji, to odpowiedział mi tymi słowy „Moja droga, wy Polacy, chcielibyście, żeby między nami było tak jak za Napoleona, ale to się nie wróci, waszym przyjacielem są dziś Niemcy i przede wszystkim Niemcy, nie Francja”.

I cóż mogłam odpowiedzieć. Francuz rusofilem jest i basta.




6 komentarzy:

  1. ano prawda i dlatego nigdy Polsce w niczym nie pomogą a ich politycy często będą po prostu piątą kolumną .. bo po co Francuzi mają umierać za Gdańsk .. lepiej niech Polacy umierają za Falaise .. Boże nasz broń od takich sojuszników jak Francja

    tak dla porównania :^)

    http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_things_named_after_Tadeusz_Ko%C5%9Bciuszko#United_States

    http://en.wikipedia.org/wiki/Commemoration_of_Casimir_Pulaski

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Wspaniały są te linki, które mi Pan podesłał. Nie spodziewałam się, że Amerykanie do tego stopnia hołubią i nagradzają wkład cudzoziemców w ich osiągnięcia. We Francji, mam wrażenie, jak dotąd starano się pochodzenie przesłonić a zasługi przepisać na swoje konto. Na przykład polskie pochodzenie Marii Curie-Skłodowskiej pojawia bardzo rzadko. Niemniej jednak o dziwo, ostatnio mówi się o pochodzeniu coraz częściej- i nic dziwnego-premier jest Hiszpanem, podobnie jak mer Paryża, pani Hidalgo. W rządzie zasiada wiele osób, które nie są rdzennymi Francuzami.

      Usuń
    2. może coś się zmienia :^) .. a tutaj jeszcze jedna ciekawostka :^) https://www.google.com/maps/d/edit?mid=zPppP8UGjsyA.kdKcgpikMXHI&ie=UTF8&oe=UTF8&msa=0


      być może jestem uprzedzony :^) bo np Napoleony dwa to postacie historyczne, które nie bardzo trawię jako fałszywych niby demokratów a potem po prostu tyranów .. ale niestety Polskę i Polaków Francja z elity politycznej traktowała zawsze instrumentalnie i chyba do dziś nie szanuje niestety .. być może zwykli ludzie to inaczej widzą i to byłoby dla mnie ciekawe ..może kiedyś i elity polityczne przejrzą na oczy :^)

      Usuń
  2. Ja tam wolę Pont Neuf
    A Polska tak naprawdę nigdy na arenie międzynarodowej się nie liczyła, powiedziałabym że została zepchnięta do roli katalizatora...

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Ja też i proszę zgadnąć dlaczego! Może to wina historii? Gdy w Europie tworzyły się sojusze i przymierza, na przykład ten rosyjsko-francuski, nas po prostu na mapie nie było...I ma Pani rację-zaistnieliśmy w 1980 roku, jako katalizator...

      Usuń
  3. Bardzo ciekawy post! Troche szkoda ze tak jest :( lista słów zapozyczonych z francuskiego rzeczywiscie jest długa, ale takich zapożyczeń można pewnie doszukać się w wielu językach :)

    OdpowiedzUsuń